Izotretynoina to lek o udowodnionym działaniu wykorzystywany w leczeniu najcięższych postaci trądziku, szczególnie gdy inne metody zawiodły lub istnieje ryzyko powstawania trwałych blizn. Działa na skórę wielokierunkowo – ogranicza produkcję łoju, redukuje stan zapalny oraz bakteryjne czynniki powodujące zmiany skórne już w pierwszych tygodniach leczenia[1][2][3][4]. Poniżej przedstawiono dokładny mechanizm działania izotretynoiny na poziomie skóry i gruczołów łojowych.
Mechanizm działania izotretynoiny na skórę
Izotretynoina jest prolekiem, który organizm przekształca w aktywne metabolity, takie jak tretynoina, 4-oksoizotretynoina i 4-oksotretynoina[1]. Metabolity te wpływają na różne procesy zachodzące w skórze, prowadząc do ograniczenia zmian trądzikowych poprzez kilka mechanizmów jednocześnie.
Kluczowe jest, że izotretynoina działa przeciwzapalnie, hamując napływ komórek zapalnych do skóry i ograniczając ekspresję metaloproteinaz macierzy pozakomórkowej (MMP), które odgrywają istotną rolę w tworzeniu się zmian zapalnych[4]. Oprócz tego substancja ogranicza powstawanie zaskórników poprzez normalizację procesów rogowacenia w ujściach jednostek włosowo-łojowych, co przeciwdziała zamykaniu się porów[4].
Dodatkowo izotretynoina wywiera działanie antybakteryjne, hamując namnażanie bakterii Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes), a także zmienia środowisko skóry na mniej sprzyjające dla tych drobnoustrojów[1][2][3][4]. Dzięki temu ogranicza czynniki bakteryjne nasilające trądzik.
Wpływ na gruczoły łojowe i wydzielanie łoju
Bardzo ważnym aspektem działania izotretynoiny jest redukcja wydzielania łoju. Lek wpływa na cykl życiowy sebocytów, czyli komórek produkujących łój, indukując ich apoptozę[4]. W efekcie dochodzi do zmniejszenia liczby i wielkości gruczołów łojowych oraz znacznego ograniczenia wydzielania sebum[1][4].
Zmniejszenie ilości łoju nie tylko zapobiega rozwojowi nowych zmian trądzikowych, ale też powoduje spadek liczby bakterii C. acnes na powierzchni skóry, co ma kluczowe znaczenie dla skuteczności terapii[4]. Normalizacja czynności gruczołów łojowych, a nie jedynie zwalczanie bakterii, jest główną przesłanką skuteczności leczenia izotretynoiną[2].
Normalizacja keratynizacji i ograniczenie powstawania zaskórników
Izotretynoina normalizuje procesy rogowacenia w ujściach jednostek włosowo-łojowych[4]. Dzięki temu zmniejsza prawdopodobieństwo zamykania się porów i tworzenia nowych zaskórników. Ogranicza również tworzenie czopów rogowokorytkowych blokujących ujścia gruczołów, co bezpośrednio przeciwdziała rozwojowi zmian trądzikowych[4].
W badaniach wykazano, że lek powoduje zahamowanie cyklu komórkowego sebocytów w fazie G1/S oraz efekt apoptozy, czyli programowanej śmierci komórek produkujących łój[4]. To właśnie ten mechanizm leży u podstaw skutecznego działania przeciwzaskórnikowego.
Dawkowanie, czas terapii i początkowy przebieg leczenia
Leczenie izotretynoiną trwa zwykle od 16 do 24 tygodni, a dawki dobierane są indywidualnie – standardowo w zakresie 0,5–1,0 mg/kg masy ciała na dobę, najczęściej przyjmowane w jednej lub dwóch dawkach podczas posiłku[3]. U większości pacjentów poprawa stanu skóry widoczna jest już po 2-3 miesiącach terapii[3].
Na początku terapii może wystąpić przejściowe nasilenie trądziku. Objawy te zanikają po kilku tygodniach leczenia, co jest naturalną reakcją skóry na gwałtowne zmiany środowiska mikrobiologicznego i stanu zapalnego[3].
Izotretynoina jako leczenie trądziku opornego
Izotretynoina znajduje zastosowanie głównie w terapii trądziku opornego na leczenie antybiotykami oraz preparatami miejscowymi[1]. Lek ten jest szczególnie polecany u osób z ciężkim, nawracającym trądzikiem z ryzykiem powstawania blizn oraz przy odmianach, które nie reagują na inne formy leczenia[2].
W trakcie stosowania izotretynoiny obserwuje się nie tylko zmniejszenie liczby bakterii i produkcji łoju, ale także korzystny wpływ na odpowiedź immunologiczną skóry, m.in. poprzez zmianę ekspresji receptorów Toll Like (TLRs), co odgrywa rolę w modulowaniu stanu zapalnego[4].
Podsumowanie działania izotretynoiny na skórę
Izotretynoina wpływa na skórę wielokierunkowo: przeciwzapalnie, przeciwzaskórnikowo, antybakteryjnie i przez ograniczenie wydzielania łoju[1][2][3][4]. Skuteczność jej działania polega na trwałej regulacji czynności gruczołów łojowych oraz procesów keratynizacji i na zmniejszeniu ilości bakterii wywołujących zmiany trądzikowe, a nie jedynie na doraźnym efekcie antybakteryjnym. Terapia prowadzona zgodnie z zaleceniami powoduje znaczne ograniczenie lub remisję objawów ciężkiego trądziku i minimalizuje ryzyko trwałych blizn.
Źródła:
- [1] https://melisa.pl/porady/izotretynoina-dzialanie-dawkowanie-skutki-uboczne/
- [2] https://www.doz.pl/czytelnia/a16544-Izotretynoina__dzialanie_dawkowanie_skutki_uboczne_zasady_terapii
- [3] https://gemini.pl/poradnik/artykul/izotretynoina-a-opalanie-czy-mozna-sie-opalac/
- [4] https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/viewFile/10138/8638
Medycyna-Urody.pl powstała z potrzeby stworzenia przestrzeni, w której naukowa rzetelność spotyka się z estetycznym wyczuciem i praktycznym podejściem do codziennej pielęgnacji. To miejsce, które przekracza granice typowego bloga – tworzymy portal, który edukuje, inspiruje i wspiera decyzje podejmowane z troską o ciało, skórę i dobre samopoczucie.